Het woord incest stamt af van het Latijnse woord incestus, wat letterlijk onrein betek ent. Vroeger noemde men incest ook wel "bloedschande". Het was toen verboden omdat je er mismaakte kinderen van kon krijgen. Bloedschande staat voor geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten in de nabije graad, dus tussen broers en zusters, vaders en dochters, moeders en zonen, neven en nichten, ooms en nichten, tantes en neven en grootouders en kleinkinderen. Pas de laatste jaren heeft incest de betekenis van seksueel misbruik van kinderen binnen het gezin. Incest kwam in het oude Egypte en bij de Grieken en de Romeinen al voor. Dat het bij de Egyptenaren voorkwam werd aangetoond aan de hand van DNA onderzoeken, waaruit bleek dat er weinig variatie werd aangetoond in het genetisch materiaal van mummies. Bij de Grieken en Romeinen was incest verboden maar de geschiedenis laat weten dat incest wel degelijk voorkwam. Uit de bijbel valt ook te lezen dat en in het begin van de evolutie sprake moet zijn geweest van incest. De mensheid is geboren uit Adam en Eva. Maar als de mensheid uit Adam en Eva geboren is dan moet er haast wel sprake zijn geweest van incestueuze verhoudingen. Tot aan de vorige eeuw was de dochter strafbaar omdat incest werd gezien als een vorm van overspel. Enkele eeuwen geleden werd een dochter die haar vader "verleidde" ter dood gebracht. Was de dochter een jong kind dan toonde men clementie vanwege haar ‘onnozelheid’. In Amsterdamse arbeidersgezinnen van eind 19e en begin 20e eeuw kwam het vaak voor dat grote gezinnen werden ondergebracht in kleine achterhuisjes, waar deze gezinnen niet meer hadden dan een kamer en een bedstee, waar de kinderen bij elkaar te slapen werden gelegd.

Volgens onderzoeken in 2005 zouden 1 op de 6 meisjes seksueel misbruikt zijn, nu nog misbruikt worden of ooit last hebben gehad van seksuele intimidatie. 95 tot 98% van de incestdaders behoren tot het mannelijk geslacht. Ooms en broers zijn in de meeste gevallen de daders. Stiefvaders en vaders worden daarna het meest als daders genoemd. In enkele gevallen is de moeder of zuster de schuldige. Uit onderzoek komt naar voren dat kinderen de meeste trauma's oplopen van incest die door (stief)vaders wordt gepleegd, omdat die vaak het verst gaan in hun seksuele handelingen. Soms misbruiken zij hun (stief)kinderen ook vaak lang en gebruiken daarbij meer hun fysieke overwicht dan andere incestplegers.

Seksueel misbruik is een vorm van machtsmisbruik. Er zijn daders die geen enkel seksueel motief hebben, maar die alleen macht willen hebben. Veel daders blijken zelf in hun jeugd seksueel misbruikt te zijn geweest, meestal door mannen. Dat wil niet zeggen dat iedereen die een moeilijke jeugd heeft gehad, dader wordt, maar de omgekeerde constatering, dat daders een moeilijke jeugd gehad hebben, is vrijwel altijd waar. Daders zijn mensen met problemen. Zij zijn niet in staat deze problemen op te lossen. Zij zoeken hun ontlading in alcohol, drugs of seks met hun dochter. Daders hebben die spanning nodig om hun problemen te kunnen vergeten. Een potloodventer vergrijpt zich niet daadwerkelijk aan iemand, een voyeurist evenmin. In feite heeft een verkrachter geen echt contact of relatie met zijn dochter. Een vader die seks zoekt bij zijn dochter ontwijkt zijn probleem. Bijvoorbeeld het probleem dat hij niet kan omgaan met volwassen vrouwen. De maatschappelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen dragen er bij toe dat zij dader worden. Een in haar jeugd seksueel misbruikt meisje wordt onder invloed van diezelfde machtsverhoudingen later bij herhaling slachtoffer van misbruik en geweld of dit overkomt haar dochters. Of seksualiteit wel of niet bespreekbaar is, maakt weinig uit. In principe komt het er op neer dat de man uitmaakt waar de grenzen liggen. Hoe zwakker iemands persoonlijkheid, des te eerder zal hij "dader" worden. Hoe sterker de vrouwen in de familie zijn, des te moeilijker zal een man de grens overschrijden. Over het algemeen valt het op dat vrouwen veel seksisme toelaten, terwijl ze het eigenlijk vernederend vinden. Veel moeders weten dat hun man en zoon pornoboekjes lezen of pornobanden draaien en zij weten ook dat hun dochters worden gedwongen om mee te kijken. Vrouwen zitten met het probleem dat hun onderdrukkers in hun eigen familie zitten. Hun eigen vader, broer, man en zoon horen bij de dominante groep. Dat maakt het voor de vrouw vaak verwarrend.

Wat het voor kinderen ook zo verwarrend maakt is dat, zeker in het begin, alles op een spelletje lijkt, goed bedoeld en onschuldig schijnt en dat plegers de indruk geven dat zij alles doen voor het plezier van het kind. Er is ook sprake van een overgangsgebied, waar verzorging ophoudt en misbruik begint. Niemand kan zien of je toevalligerwijs die badkamer inloopt, of dat je dat doelbewust doet bij die tien- of twaalfjarige om te kijken of haar borsten zich al ontwikkelen, of haar schaamhaar groeit, omdat het zo interessant is dat meisje te aanschouwen dat uitgroeit tot vrouw. Dat binnenkomen is dus het zelfde maar de bijgedachte is anders. Het verschil zit hem in ieder geval in de vraag of iemand wellustig kijkt of niet. Het werkt dus inderdaad zo doortrapt. Het is dus niet alleen pervers maar ook door en door berekend, bedacht, gecontroleerd en manipulerend. Iemand die normaal met zijn kind omgaat en een erectie krijgt als hij met zijn kind in bad zit, zal zelf een grens stellen en de badkamer verlaten of dit bestempelen als de laatste keer dat hij met zijn kind in bad heeft gezeten. Een dader van seksueel misbruik zal zichzelf in een situatie manoeuvreren waarin het seksueel misbruik begint. Er kan geen misbruik plaatsvinden zonder dat zich in de fantasie van de dader iets dergelijks al heeft afgespeeld. Vanaf een bepaald moment gaat de dader twee levens leiden. Een wat zichtbaar is en een wat "onzichtbaar" is. Een incestpleger doet het veel meer vanuit de kick die hij krijgt van het moment van het misbruik. Hij zal daarna tegen zichzelf zeggen dat hij het niet had moeten doen, maar omdat hij met die spanning niet om kan gaan zal hij weer seksueel misbruik maken van zijn kind, wat hem op dat moment weer ontspanning geeft. Plegers zeggen vaak dat zij het kind gerespecteerd hebben. Als het kind nee zei dan deed hij niets. Maar het kind kan geen ja of nee zeggen tegen zijn ouders of tegen iemand waar het kind van afhankelijk is.

Iedere keer weer zijn mensen verbijsterd, als ze horen dat incest heel dicht in hun buurt heeft plaats gevonden, zonder dat zij er iets van hebben gemerkt. Dat kan voor een deel verklaard worden uit de chantage en manipulatie, die de volwassenen vaak gebruikt om te zorgen dat niemand het merkt. Voor een ander deel kan het isolement verklaard worden uit de grote afhankelijkheid binnen het gezin. Dat geldt voor het kind maar ook voor de moeder. De moeder zou vaak niets afwe ten van de incest, maar zij is kennelijk niet in staat zichzelf emotioneel of economisch los van haar man te zien. Voor haar gevoel is zij volledig afhankelijk. Soms lijkt het wel of alle personen van een gezin waar incest voorkomt, zich afschermen van elkaar en van de buitenwereld. Ook het gezin als geheel schermt zich af en blijkt daar soms heel behendig in. Men kan in dergelijke gevallen spreken van een "familiegeheim". Dit is om ervoor te zorgen dat de buitenwereld het geheim niet te weten komt. Meestal worden de signalen over hoe met het geheim moet worden omgegaan onbewust op de gezinsleden overgedragen. Allen blijven loyaal tegenover elkaar en men kan het gevoel bewaren als gezin uniek en waardevol te zijn. Hierdoor blijft het angstniveau binnen het gezin binnen hanteerbare grenzen en blijft de mogelijkheid bestaan iets aan elkaar te hebben. Hier tegenover staat, dat bij een groot geheim het proces van het losmaken van de individu niet gemakkelijk kan plaats vinden.

Als je niet loyaal bent tegenover je gezin, gaat dat ten koste van je gevoel tot dat gezin te behoren. Het gevoel ergens thuis te horen is uiteraard een van de bestaanszekerheden voor een kind. Het komt regelmatig voor dat meisjes al jong aan de thuissituatie ontsnappen door zwanger te worden van een vriendje. Zo wordt de incest met de vader ontlopen. Zo houdt het meisje toch contact met haar ouders en haar kind kan dan ook logeren bij opa en oma. Zelf als opa dan seksueel contact krijgt met het jonge kind dan blijft de dochter in sommige situaties nog loyaal tegenover haar vader. Signalen die kinderen af kunnen geven n.a.v. seksueel misbruik. Veel kinderen geven vaak signalen af die aangeven dat er mogelijk sprake is van seksueel misbruik. Terugkijkend herinnert de moeder zich achteraf dat het kind in het verleden vaak buikpijn zonder aanwijsbare reden, geen eetlust of eetproblemen, slaapproblemen, vrees voor bepaalde mensen of plekken of plotselinge wisselingen in stemmingen had. Ook kwam het voor dat het kind na een zindelijke periode weer ging bedplassen, of duimzuigen of niet bij de leeftijd passend seksueel gedrag vertoonde. Het komt voor dat het bewuste kind al vaak naar de dokter is geweest en dat er in het verleden geen oorzaak voor te vinden was.

Uit onderzoeken komt naar voren dat vaders die incest plegen, autoritair zijn. Soms schuwen ze fysiek geweld binnen het gezin niet. In de opvoeding krijgen jongens uit het gezin en de omgeving vele boodschappen om mannelijkheid, macht en seksualiteit met elkaar te verbinden. Sommige jongens krijgen in hun gezin een triest voorbeeld van de rol van mannen en vrouwen. Veel mannen die tot incest komen, zijn erg autoriteitsgevoelig. Als zij bijvoorbeeld in aanraking komen met de politie, dan zien we dikwijls dat zij heel klein kunnen worden als de ander zich autoritair opstelt. Een incestdelinquent staat algemeen bekend als een man die zich in en buiten zijn gezin vaak op verschillende wijzen voordoet. In zijn instelling tot de ander staan meegaandheid en geldingszucht vlak naast elkaar en het lijkt slechts van de situatie af te hangen welke kant hij laat zien. Daar waar hij zich als autoriteit tegenover de ander gesteld ziet, dus ook in zijn gezin, is hij dat ook en daarbij blijkt hij dan licht de grenzen van het mogelijke uit het oog te verliezen en toont hij onvoldoende achting voor de persoon van de ander, zodat zijn gezag vaak tirannie dreigt te worden. Als huisvader streeft hij ernaar alles onder controle te brengen en in alles het laatste woord te hebben en delegeert hij liever geen verantwoordelijkheid naar een ander binnen zijn gezin. In veel incestgezinnen gaat de oudste dochter vaak functioneren als ouder van het gezin. Geleidelijk gaat het kind niet alleen allerlei taken uitvoeren maar daar ook verantwoordelijkheid voor nemen. Langzaamaan wordt het kind de verzorger van het gezin. Ook ten opzichte van de andere kinderen wordt de ouderrol opgenomen. Het zorgende kind beleeft deze rol als een verplichting, waarbij alles van de kant van het kind komt en de anderen binnen het gezin geen enkele verplichting heeft om iets terug te doen. Het kind gaat zijn eigenwaarde opbouwen rond het besef "verantwoordelijk" te zijn voor de verzorging van de anderen. Op den duur ervaart het kind dat het zelf geen enkel recht meer heeft. De dochter die surrogaat-moeder is geworden, loopt het risico dat zij ook door haar broer(s) seksueel gebruikt gaat worden. Tussen kinderen in een gezin kunnen de nodige seksuele toespelingen voorkomen. Hierbij kunnen dingen gebeuren die te ver gaan. Normaal gesproken dient dit door de ouders gecorrigeerd en door de kinderen zelf gereguleerd te worden. Als die correctie er niet is en als er geen mogelijkheid is om negatieve ervaringen te verwerken, zal er meer risico zijn voor herhaling en is er meer kans op een incest-relatie. Die correctie is er niet in het gezin waar de oudste dochter surrogaat-ouder is geworden. Het komt dan ook voor dat in zo’n gezin niet alleen de vader maar ook een of meer broers, seksueel gebruik maken van die betreffende dochter. Aan de ene kant is er rivaliteit en is men jaloers op de aandacht die vader heeft voor het "uitverkozen" zusje. Dat kan leiden tot een gevoel van verlating. Aan de andere kant is er ook de angst dat vader ook met hen seksueel contact zal beginnen. Een ander negatief effect voor alle kinderen is het seksualiseren van de vraag om aandacht of affectie. In een gezin waar incest speelt, zijn zeer veel relaties, gevoelens en ervaringen seksueel gekleurd. Door dat overmatig seksueel gedrag lopen de zusjes meer risico dat vader ook aan hen seksueel aandacht gaat geven of dat ze het slachtoffer worden van een oom of van anderen buiten het gezin.

Vaak beschuldigen de kinderen de moeder. Zij nemen haar vooral kwalijk dat zij haar kind niet (voldoende) beschermd heeft tegen de vader. De moeder wist vaak van het seksueel misbruik en heeft haar dochter desondanks niet beschermd. Zij wilde immers niet naar haar dochter luisteren, ondanks de vele signalen die het gaf. Deze beschuldigingen zullen waarschijnlijk minder worden als men begrijpt welke ervaringen de moeder in haar eigen jeugd heeft gehad. Incest kan ontstaan bij een combinatie van processen in het individuele leven en in het gezin. Sommige van de moeders zijn zelf als kind surrogaat-moeder geworden. Vaak zijn zij als jonge volwassene aangetrokken tot mannen voor wie verzorging belangrijker was. Ook trokken zij vaak zulke mannen aan. Deze man is misschien vroeger zelf emotioneel in de opvoeding te kort gekomen. Beide partners dragen zo hun verleden met zich mee. Volgens onderzoeken zou een gedeelte van de moeders op de hoogte zijn geweest van de incest. Een ander gedeelte zou er vanaf hebben moeten geweten, maar geeft dit niet toe. Zij hebben het niet willen of niet kunnen horen.

Incest met een oudere broer komt volgens onderzoekers vaak voor en dit gebeurt in alle mogelijke vormen. Een 16-jarige jongen die met zijn 13-jarig zusje experimenteert of een 18-jarige jongen die contact- en relatieproblemen heeft met leeftijdgenoten en zijn jongere zusje tot seksuele handelingen dwingt. In e en gezond gezin hebben de ouders dat vrij snel in de gaten, zij zorgen dat daar een eind aan komt en maken dat bespreekbaar. Het meisje kan geholpen worden deze negatieve ervaringen te verwerken en de jongen kan geholpen worden met zijn contact- en relatieproblemen. In een gezin met een inceststructuur en in een gezin waarbij de leden hun eigen gang gaan en er weinig intimiteit wordt gedeeld, kan incest met een oudere broer ernstige vormen aannemen en jaren voortduren. De broer, die vanuit zijn onmacht om seksuele intimiteit te delen met een meisje van zijn leeftijd, dwingt zijn zusje op een agressieve en intimiderende, vernederende wijze tot seksueel contact. Deze gebeurtenissen belemmeren de beleving van plezier aan seksueel contact bij het meisje ernstig. Vooral de vernedering en de agressiviteit verstoren de groei naar een volwassen identiteit. Opvallend is vaak dat de woede in de beleving van het meisje met een dergelijke ervaring alleen op de broer is gericht. Kortom, incest is het gevolg van een gestoorde gezinsrelatie en stoornissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van de vader, moeder of broer. Bij meisjes met incestervaringen staat de beleving van agressie en vernedering, hun aangedaan door vader of broer, vaak centraal.

Gevolgen van incest. Een seksueel misbruikt kind kan geen gezond gevoel van eigenwaarde ontwikkelen. Het kind is bij al haar gevoelens bang dat zij de ander daarmee onzeker maakt en voelt zich meer verantwoordelijk voor de ander dan voor zichzelf. De seksuele aanranding op zichzelf echter betekent de aanranding van de meest gevoelige, kwetsbare plekken van het kind, die als het ware door de ander worden bezet. Er kan een drang tot zelfvernietiging ontstaan, hetgeen versterkt kan worden door de dubbele afwijzing namelijk door de aanrander en door de opvoeders die het kind eigenlijk zouden moeten beschermen. Wanneer vervolgens de rest van de familie en de hulpverleners het kind afwijzen, omdat ze het verhaal niet geloven, het bagatelliseren of terugbrengen tot erotische kinderfantasieën, dan lijkt de afwijzing compleet. Het kind ervaart de afwijzing van haar verhaal echter als afwijzing van haar totale persoon, waarschijnlijk vanwege de combinatie van machtsmisbruik op alle fronten namelijk (bedreiging met) lichamelijk geweld, psychisch geweld en seksueel geweld. Bij een vader-dochter verkrachting ervaart het kind zich als persoon door haar vader ontkend en door haar moeder afgewezen, omdat zij van haar moeder hiertegen bescherming had verwacht. Bovendien wil de moeder in dit geval het verhaal van haar dochter vaak niet of maar ten dele geloven. Bij broer-zuster verkrachting had het kind bescherming van haar beide ouders verwacht. Waar beide ouders meestal wel de zoon, maar niet de dochter geloven, voelt zij zich door beiden beschouwd als een slecht kind, een leugenares, iemand die valse beschuldigingen rondstrooit over zoiets ergs als incest. Zij kan als verwijt krijgen dat zij het uitgelokt heeft, of dat ze het overdrijft of dat ze de maatschappelijke positie van de "verdachte" in gevaar brengt door haar verhalen. Het kind ervaart de afwijzing door haar vader als een afwijzing van haar persoon. Het gedwongen seksueel contact is dermate beangstigend, dat het kind dit ervaart alsof zij wordt meegesleurd in een bodemloze put. De afwijzing als persoon van het kind kan leiden tot een isolement. Verder zal het seksueel misbruikt kind zich moeilijk kunnen ontwikkelen. Soms is er zelfs sprake van regressie, bijvoorbeeld in de vorm van duimzuigen of opnieuw bedplassen. Verder kan het voorkomen dat het op school niet meer goed gaat, dat het kind risicogedrag gaat vertonen of zichzelf gaat beschadigen. Indien een situatie als deze leidt tot een echtscheiding van beide ouders dan komt er een ander probleem bij. Als het kind de vader wil blijven ontmoeten (want hij gaf haar toch ook wel aandacht) na de scheiding, maar de moeder claimt het kind, dan kan er een situatie ontstaan waarbij het kind zich prettig voelt tussen beide ouders in omdat het kind nu macht heeft over hen. Het seksueel misbruik heeft verder tot gevolg dat het kind haar eigen emoties gaat onderdrukken. Zij onderdrukt ook haar eigen seksualiteit. Als zij volwassen wordt, heeft zij dikwijls wel seksuele verlangens, maar zodra zij met haar partner van seksualiteit zou willen genieten, voelt zij zich gedwongen om haar gevoelens van aanhankelijkheid te onderdrukken. Zij durft haar lichamelijke gevoelens ook niet toe te laten. Sommige vrouwen zoeken voldoening in vluchtige contacten, waarbij aanhankelijkheid nauwelijks een rol speelt. Zodra er meer dan seksualiteit bij komt, verbreken zij dikwijls de relatie. Een in haar jeugd misbruikte vrouw loopt de kans zich te ontwikkelen tot een prostituee en de man tot prostituant. Seksualiteit is losgekoppeld van gevoelens van genegenheid en respect voor de ander. Het prostituerend effect kan ook worden gezien als een vluchtstrategie.

De gevolgen op langere termijn van incest zijn onder andere problemen in de seksuele relaties. De problemen bestaan meestal uit een afkeer van seksualiteit, geen zin in vrijen e.d. Andere problemen kunnen bijvoorbeeld zijn: depressiviteit, eenzaamheid, het gevoel geïsoleerd te zijn, weinig zelfrespect, schuldgevoel of schaamtegevoel en de kans om opnieuw slachtoffer te worden van seksueel misbruik. In hun jeugd hebben veel slachtoffers van incest ervaren dat ze verraden werden door de (pleeg)vader of broer, die hen seksueel misbruikten of door de moeder die hen niet voor het seksueel misbruik beschermde. Een gevolg hiervan kan zijn de angst dat intimiteit alleen misbruik en teleurstelling met zich meebrengt. Wanneer een vrouw, die in haar jeugd seksueel misbruikt is, een relatie aangaat, kan de angst voor misbruik en teleurstelling hoog oplopen, en kan zij merken dat het haar niet lukt echt intiem met iemand te worden. De angst voor misbruik en vernedering wordt verbonden aan het intiem voelen en het vertrouwen van de partner. Deze angst kan een vaste relatie in de weg staan. De verwachting weer in de steek gelaten te worden, zoals in het verleden door de vader of moeder al is gebeurd, kan nu ook de kop op steken. Uit onderzoek blijkt ook dat een vrouw die in haar jeugd seksueel misbruikt is, door deze ervaringen murw en passief is geworden en zichzelf niets waard vindt, zodat ze situaties van mishandeling, verwaarlozing en vernedering tolereert zonder daartegen in opstand te komen. Het is immers voor haar een "normale" situatie. Door het hernieuwde seksuele misbruik dat zij zich laat welgevallen, wordt haar gevoel van schuld, schaamte en isolatie, van wantrouwen tegenover andere mensen nog versterkt. Pas als zij zich realiseert hoe het ook anders kan (door een vriendschap, begeleiding of therapie), kan zij er misschien uitkomen.

Als een slachtoffer van seksueel misbruik aan "confronteren" denkt, moet ze er ook vanuit gaan dat dit niet alleen met de dader te maken heeft. Slachtoffers kunnen ook degenen die hen niet hebben beschermd confronteren met het seksueel misbruik wat hen is overkomen. Er kunnen hierbij verschillende redenen zijn om tot confrontatie over te gaan, bijvoorbeeld een bevestiging van het gebeuren en het opvullen van gaten in de herinnering van het slachtoffer. Of wat het voor het slachtoffer heeft betekent. Er kunn en ook redenen zijn om niet over te gaan tot confrontatie. Dit kan zijn als het slachtoffer nog financieel afhankelijk is van de dader of er emotioneel nog niet aan toe is. Het slachtoffer kan door confrontatie haar familie (of familieleden) verliezen of ze is niet opgewassen tegen een front van ontkenning of beschuldiging. Per slot van rekening haalt het slachtoffer een boel overhoop door haar verhaal tegen familieleden te vertellen. Vaak zie je dat de familie er niet mee geconfronteerd wenst te worden of er niet mee om kan gaan. Ook komt het voor dat de familie in twee kampen opgedeeld wordt. Een kamp dat het slachtoffer gelooft en haar zijde kiest en een kamp dat het seksueel misbruik afdoet als onzin, wraak, aandacht trekken etc. Slachtoffers zullen zelf keuzes moeten maken of zij offers willen brengen om met het seksueel misbruik naar buiten te treden. Denk maar eens aan een confrontatie tussen het slachtoffer en de vader, die zwaar ziek is en in zijn laatste levensfase beland is. Dit zal niet door iedereen gewaardeerd worden. Hierbij spelen dan ook meerdere gevoelens mee bij het slachtoffer.

Er sprake zijn van angst voor onafhankelijkheid. Dit komt meestal voort uit een warboel van gevoelens en behoeften. De vrouw komt in contact met een pooier en er is weer iemand die bepaalt wat zij moet doen. Zij is afhankelijk en er is iemand die haar beschermt. Zij hoeft het niet alleen meer uit te zoeken. Zowel het prostituee worden als het werk blijven doen is vaak een combinatie van bovengenoemde factoren. Het brengt voor veel vrouwen een enorme angst met zich mee als zij proberen uit de prostitutie te stappen. De angst voor het onbekende is voor hen veel groter dan wat zij oplopen in dit werk. Verder zijn veel van bovengenoemde factoren belangrijk als bestaansvoorwaarde. Als die weg zouden vallen, lijkt er niets van hun leven over te blijven. Prostituees zijn in staat zich volledig af te sluiten. Het innerlijke verzet is overgegaan in een lijdzaam ondergaan en in een weten dat het leven zo is. Het is dan ook duidelijk hoe belangrijk prostitutie voor de vrouw is en hoe groot haar angst is om haar leven anders in te richten.

Van oudsher duidt de term incest op geslachtsgemeenschap of iedere andere vorm van seksueel contact tussen bloedverwanten. Vandaar ook dat voor dit vergrijp soms het woord ‘bloedschande’ wordt gebruikt. Dit bloedverwantschap is echter voor de wet al lang geen voorwaarde meer. Rekening houdend met het feit dat hedendaagse gezinnen door scheidingen steeds vaker stiefkinderen of pleegkinderen tellen, is de oorspronkelijke definitie van incest sterk verruimd. Inmiddels geldt dat ook wanneer er in dit soort samengestelde gezinnen onderling seksueel contact plaatsvindt, men voor de wet strikt genomen spreekt van incest. Sterker nog: volgens artikel 249 Wetboek van Strafrecht ontstaat incest wanneer een verdachte ontucht pleegt met zijn minderjarig kind, stiefkind, pleegkind, kleinkind, of met een aan zijn of haar zorg, opleiding of waakzaamheid toevertrouwde minderjarige dan wel bediende of ondergeschikte. Zo bezien is incest in juridische zin niet zozeer seks tussen bloedverwanten, maar vooral ontucht binnen het gezin of een andere gezagsverhouding tussen een volwassene en een minderjarig kind. Een ouder of verzorger maakt hierbij via mentaal, fysiek of positioneel overwicht misbruik van een minderjarige. Vaak is er bij dit soort zaken dan ook pedofilie of seksueel misbruik in het spel en bevat de aanklacht naast incest ook andere verdenkingen zoals aanranding en/of verkrachting. Overigens betekent bovenstaande definitie in het Wetboek van Strafrecht ook dat incest in de traditionele zin van het woord niet altijd strafbaar is. Wanneer twee volwassen bloedverwanten met wederzijdse instemming geslachtsgemeenschap hebben is er geen sprake van een strafbaar feit. Alhoewel dit soort seksuele relaties kunnen leiden tot inteelt en op grond daarvan dus sterk af te raden zijn, is deze vorm van incest niet verboden.

Zoals reeds eerder gesteld wordt incest omschreven in artikel 249 Wetboek van Stafrecht. Het vormt echter slechts een klein onderdeel van dit wetsartikel, dat in zijn geheel ontucht met misbruik van gezag of vertrouwen behandelt. Wanneer iemand van incest wordt verdacht is dit dan ook hoe de officiële aanklacht luidt. Het is het ontucht dat strafbaar wordt gesteld en daarbij maakt het niet uit van wie het initiatief uit is gegaan. Ook wanneer het slachtoffer de seksuele handelingen op de een of andere manier heeft uitgelokt of er mee in heeft gestemd, geldt dus nog steeds dat de dader strafbaar is. Hij of zij had zich volgens de wet namelijk bewust moeten zijn van zijn of haar bijzondere verantwoordelijkheid. De verantwoordelijke volwassene dient zich terughoudend op te stellen ten opzichte van de afhankelijke minderjarige, zo heet het. Indien de rechter ontucht met misbruik van gezag of vertrouwen bewezen acht kan deze maximaal 6 jaar gevangenisstraf of een geldboete van de 4e categorie opleggen. In combinatie met deze straf kan een veroordeelde soms ook nog een of meerdere maatregelen tegemoet zien. Deze maatregelen zijn gericht op het herstel van de veroordeelde, waardoor men herhaling van de gedraging probeert te voorkomen. Een voorbeeld van een maatregel is terbeschikkingstelling (ook wel kortweg tbs) of plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis. Welke strafmaat wordt opgelegd valt vooraf moeilijk in te schatten en is afhankelijk van de aard van de seksuele handeling (is er sprake van aanranding of verkrachting?), maar ook de situatie en de frequentie waarin het misbruik zich voordeed. Ook een mogelijk aanwezige stoornis of psychiatrische ziekte én het eventuele bestaan van een strafblad bij de verdachte spelen hierbij een rol.

Incest maakt onderdeel uit van de bredere strafbaarstelling van ontucht met misbruik van gezag of vertrouwen. Dit houdt in dat (voor de wet gezien althans) iedere vorm van incest zich afspeelt binnen een gezags- of vertrouwensrelatie tussen een volwassene en een minderjarig kind. Vanwege deze gezags- of vertrouwensrelatie hoeft weerloosheid of dwang dan ook niet bewezen te worden. Het boven iedere twijfel verheffen dat er seksuele handelingen hebben plaatsgevonden die in strijd zijn met heersende sociaal-ethische normen is voldoende. De volwassene had gewoonweg beter moeten weten, zo stelt de wet. Het bovenstaande maakt een verweer tegen aantijgingen van incest vaak tot een even simpele als ingewikkelde kwestie. Simpel omdat vaak alleen ontkenning van de ontuchtige handeling opgevoerd kan worden en ingewikkeld omdat dikwijls geldt dat dit in het licht van het aanwezige bewijs niet vol te houden is. Als dat zo is kan alleen een mogelijke gezags- of vertrouwensrelatie redelijkerwijs nog betwist worden, maar ook dit is in de meeste gevallen geen eenvoudig karwei. Bij iedere vorm van ontkenning (zowel van de handeling als van de relatie) zullen de verklaringen van de diverse betrokken partijen zorgvuldig onderzocht moeten worden op betrouwbaarheid en geloofwaardigheid. Als aangetoond kan worden dat deze op een bepaald punt niet lijken te kloppen en er sprake is van een (innerlijk) tegenstrijdig, onlogisch of ongeloofwaardig verhaal, dan kan de bewuste verklaring als bewijs worden uitgesloten.